-
1 опоздать
совер. барæджы кæнын, ферæджы кæнын -
2 мешкать
несовер. фæстиат кæнын, æрæджы кæнын, ракæ-бакæ кæнын, джитæнтæ кæнын -
3 опаздывать
несовер. æрæджы кæнын, фæстиат кæнынсм. опоздать -
4 запаздывать
несовер. æрæджы кæнынсм. запоздать -
5 запоздать
совер. байрæджы кæнын, ныффæстиат уын -
6 отпустить
совер.1. ауадзын, суæгъд кæнынотпустить работника – кусæджы ауадзын, кусæджы суæгъд кæнын
отпустить подпругу – æхтонг суæгъд кæнын
3. (выдать) ауадзын, раттынотпустить товар – товар ауадзын
отпустить средства – мадзæлттæ раттын
-
7 пахнуть
I п`ахнуть (чем-л.) несовер.тæф кæнын; тæф цæуын; смаг кæнынII пахн`уть совер. (повеять)в теплом воздухе пахнет липой (Тургенев) – хъарм уæлдæфы сусхъæды дидинæджы тæф цæуы
удзæф ракæнын; рауадысм кæнынты пахни в лицо, ветер с полудня (А. Кольцов) – рауддзæф кæ мæ цæскоммæ хуссары дымгæ
-
8 ссыпать
(что-л.)ссыпать пщеницу в элеватор – мæнæу элеваторы æвгæнын
совер. – сс`ыпать æрæвгæнын, бафснайын (зæгъæм, хор)ссыпать муку в мешок – ссад голлæджы æрæвгæнын
-
9 форсировать
-
10 случайно
нареч. æнæнхъæлæджы, цауæйнас могли б случайно подслушать – æнæнхъæлæджы нын нæ ныхас фæхъуыстайккой
-
11 агонизировать
несовер. агони кæнын, уд исын, гæндзæхтæ цæгъдын, мæлæджы катæйттæ кæнын -
12 вздумать
совер. разг. æрхъуыды кæнын, сфæнд кæнынне вздумай убегать! – лидзынвæнд ма скæн!, дæ фæсонæрхæджы дæр ма уæд лидзын!
-
13 заключать
несовер.2. (делать вывод) хатын, иртасыниз чего вы заключаете, что я шучу? (Тургенев) – цæмæй йæ хатут, æз хъазгæ кæнын?
письмо заключало только несколько слов – фыстæджы æрмæст иу цалдæр ныхасы уыд
-
14 изобличить
совер. багæды кæнын, раргом кæныня мог единым словом изобличить сокрытого злодея (Пушкин) – мæ бон уыд иунæг ныхасæй багæды кæнон æмбæхст фыдгæнæджы
-
15 выпускать
несовер. уадзын, уæгъд кæнынсм. выпуститьна волю птичку выпускаю при светлом празднике весны (Пушкин) – цъиуы йæхи бар уадзын уалдзæджы рухс бæрæгбоны
-
16 желтеть
несовер. бур кæнын, бур дарынлесные тюльпаны желтели в траве (Гоголь) – хъæды тюльпантæ бур дардтой кæрдæджы
-
17 за
фæстæ, фæдыл, фалеза горами – фæсхох
за дверью – фæсдуар
за рекой – донæн фале
за кроватью – сынтæджы фæстæ
я шёл за ним – йæ фæдыл цыдтæн
друг за другом – кæрæдзи фæдыл
2. (перед, около) раз, цур, уæлхъусза столом – фынджы раз
за работой – куысты уæлхъус
за три года – æртæ азы дæргъы
4. (раньше) раздæр, агъоммæза два месяца до начала занятий – ахуыры райдайæнæй дыууæ мæйы раздæр
работать за двоих – дыууæйы бæсты кусын
6. для выражения объекта действия передается направ. п. на -мæ и местн. внешним п. на -ыл :пойти за водой – донмæ ацæуын
смотреть за детьми – сывæллæттæм цæст дарын
взять за руку – къухыл рахæцын
беседа зашла за полночь – ныхас фæсæмбисæхсæвмæ адаргъ и
борьба за свободу – сæрибарыл тох
сражаться за родину – райгуырæнбæстæйы сæрыл хæцын
7. (по причине, ради) тыххæй, руаджыза что? – цæй тыххæй?
его ценят за ум – йæ зонды руаджы йын аргъ кæнынц
8.: купить за сто рублей – сæдæ сомæй балхæнын9.: голосовать за кого-л. – хъæлæс дæттын искæй тыххæй -
18 задержать
совер.1. (не пустить) бафæстиат кæнын, бауромыня собрался уехать, но дела меня задержали – цæуинаг уыдтæн, фæлæ мæ хъуыддæгтæ бафæстиат кодтой
2. (приостановить) бауромын, фæуромынзадержать дыхание – улæфт бауромын
вора задержали на месте преступления – хуыснæджы йæ фыдракæнды ран æрцахстой
-
19 зарастать
-
20 износить
еще и башмаков не износила, в которых шла за гробом мужа (Шекспир) – йæ лæджы марды чырыны фæстæ цы дзабырты цыди, уыдон нæма батыдта
- 1
- 2
См. также в других словарях:
КЪÆСÆРЫЛ БАЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæмæ искæй æнæнхъæлæджы бакæнын. Исты æнæнхъæлæджы бахæссын, баласын. ...Абиан сæрибар цард кæй бауарзта... уымæ гæсгæ (сывæллæтты) сæ фыды къæсæрыл балæууын кодта. (СИ. 1987. 219.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДУАРЫ АХÆСТЫ БАКÆНЫН — 1. Искæй тынг уынгæджы кæнын, тыхсын кæнын, æддæмæ ракæсын нал уадзын. Антъон хъæуы фос куы байста æлдары чапартæй, уый фæстæ Дурми дуары ахæсты бакодта Росейы, ссæуæм, дам, уæлæ Бадиламæ. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) 2. Миддунейы… … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХЕТÆДЖЫ УАСТЫРДЖИЙЫ КУВÆНДОН — см. Священная роща Хетага – Хуыцау, табу Дын уæд! – Хуыцау, хистæрæй, кæстæрæй, сылгоймагæй, нæлгоймагæй Дыл нæхи фæдзæхсæм æмæ нын ахъазгæнæг у. – Хуыцау, зæххыл цыдæриддæр цæуы – цинæй дæр, зианæй дæр – иууылдæр Дæуæй аразгæ сты, æмæ Дæм фылдæр … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Лæппу кæнын — см. Лæппу кæнын – перевод Лæппу кæнын – ирон адæмы æппæты рагондæр æгъдæуттæй иу (лæппу кæнын хъуыддагыл æмбæлæм ирон Нарты эпосы дæр). Кæд тынг рагон æгъдау у, уæддæр дзы тынг стæм пайда кодтой. Лæппу кæнын æгъдауæй куыд аразгæ хæстæгдзинад… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
АТЫНÆДЖЫ БÆРÆГБОН — см. АТЫНÆДЖЫ БÆРÆГБОН – перевод Атынæг йæ рæстæджы уыд ирон адæмы уарзондæр æмæ кадджындæр бæрæгбæттæй иу. Уæвгæ, абон дæр рох нæу, кæнынц æй бирæ рæтты (кæс Атынæг, АТЫНÆГ). Бæрæгбонæн ис сæрмагонд нысаниуæг: Атынæджы куывды фæстæ адæмæн сæ бон… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
РАЦЪОН БИРÆГЪЫ ТАРД ФÆКÆНЫН — тж. РАЦЪОН ЛÆДЖЫ СЫРД ФÆКÆНЫН Æгады сырд кæнын. Рæхджы фæстæмæ рыздæхтысты æмæ аив нæу. Дæу дæр æм куы рбаййафой, уæд мын мæхи дæр рацъон бирæгъы тард фæкæндзысты. (СИ. 1990, 214.) Ацы фразеологизмы истори баст у «КЪОРТЪОХМÆ ФÆЛÆБУРЫНимæ». Иу… … Фразеологический словарь иронского диалекта
УДИСÆДЖЫ ÆВНÆЛД КÆНЫН — тж. УДИСÆДЖЫ КУЫСТ КÆНЫН тж. УДИСÆДЖЫ АРХАЙД КÆНЫН Цырд, æнæ æрулæфгæйæ (кусын). Адæм удисæджы æвнæлд кæнынц сæ хос, сæ хоры хъæмп æфснайынмæ. (Дзесты К. Хорхæссæг.) Алчи йæ куыстыл удисæджы архайдæй архайдта. (Биазырты Д. Ирон таурæгътæ.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХÆРÆГÆЙ ХУЫМ КÆНЫН — Фыдзонд, зындзырд, хи ныхас кæнын. Бирæтæ дзурынц, адæмы сæхи бар куы ауадзай, уæд хæрæгæй хуым кæнынц. Адæмы сæхи бар нæ уагътам, æмæ адæм нæ – бардз дæр уымæн стæм. (Х. 1993, 16.) Урстуаллæгтæ хæрæгыл уазæгуат уыдысты Астæуккаг Туалтæм… … Фразеологический словарь иронского диалекта
КЪАХÆДЖЫ ФАРСТ КÆНЫН — Исты базоныны тыххæй искæй арæхстгай фæрсын сайыны хуызы, зæрдæлхæнæн митæ йын кæнын æууæндыны тыххæй. Михаил дызæрдыггæнæджы каст бакодта йæ бинойнагмæ, ома кæд мыййаг йæхæдæг дæр æмбырды уыдис æмæ мæ къахæджы фарст кæны. (Гелашвили Г. Цардамонд … Фразеологический словарь иронского диалекта
кæнын — ↓ акæнын, бакæнын, æркæнын, æрбакæнын, ракæнын, ныккæнын, скæнын, фæкæнын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст х … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
æвгæнын — ↓ авгæнын, бавгæнын, æрæвгæнын, æрбавгæнын, равгæнын, нывгæнын, сæвгæнын, февгæнын … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
